Een trilling is een herhaalde heen- en teruggaande beweging in één of meer richtingen rond een evenwichtspunt. Het voorwerp of de persoon die in trilling is wordt dus voortdurend versneld en vertraagd. Die versnellingen (vertragingen zijn negatieve versnellingen) kunnen we meten en de sterkte drukken we uit in m/s2. Één keer heen en terug noemen we een cyclus; het aantal cycli per seconde is de frequentie van een trilling en wordt uitgedrukt in Herz (Hz of s-1). Een schok of stoot is een bijzondere trilling: kortdurend en met hoge sterkte.
Trillingen op het werk worden meestal door aangedreven handgereedschap of door een rijdend voertuig veroorzaakt.
Overdracht van trillingen kan gaan via de handvatten. Dit noemen we hand-arm trillingen. Bij voertuigen, vliegtuigen en vaartuigen worden trillingen meestal via zitvlak, bodem of rugleuning overgebracht op de chauffeur, piloot, stuurman, of andere aanwezigen. Dit noemen we lichaamstrillingen. Beide vormen van trillingen kunnen gezondheidsschade veroorzaken. Of dit gebeurt hangt niet alleen af van de sterkte en frequentie van de trillingen, maar ook van de trillingsrichting en de duur: hoelang iemand aan trillingen wordt blootgesteld. Vandaar dat de Nederlandse (en Europese) wetgever grenzen heeft gesteld aan die blootstelling, om werknemers te beschermen tegen gezondheidsschade op langere termijn.
home > metingen
Voor werkgevers en werknemers, en ook voor fabrikanten en leveranciers van arbeidsmiddelen, gelden wettelijke voorschriften en richtlijnen om de blootstelling aan trillingen te beperken. En evenzo wordt ook het doen van metingen door tal van voorschriften omgeven, om ervoor te zorgen dat uitkomsten ook daadwerkelijk vertrouwd kunnen worden. Hoewel het niet mijn streven is hierin volledig te zijn (en dit geldt met name voor de vele richtlijnen voor het testen van specifieke werktuigen, machines en voertuigen door een fabrikant), worden meerdere belangrijke richtlijnen en teksten op de volgende pagina genoemd en toegelicht.
Lichaamstrillingen zijn trillingen die in de meeste gevallen via zitvlak of voeten op het lichaam worden overgedragen (uiteraard zijn er meer mogelijkheden, zoals bij liggende houding, maar die zijn vrij uitzonderlijk en worden niet verder besproken). We spreken dan van trillingsblootstelling. Dit kunnen trillingen zijn in drie richtingen: voor-achterwaarts, zijwaarts, en verticaal.
Er zijn behoorlijk sterke aanwijzingen dat lichaamstrillingen schadelijk kunnen zijn voor het lichaam. Schadelijk betekent dat rugklachten kunnen ontstaan of kunnen worden bevorderd. Dit schadelijk effect wordt nog versterkt door de combinatie van lichaamstrillingen met het tillen van materiaal en / of het werken in gebogen of gedraaide houding. En als je al rugpijn hebt kunnen lichaamstrillingen de klachten verergeren. Wil je hier meer over lezen, lees dan verder op de volgende pagina.
Hand-arm trillingen zijn trillingen die via de vingers en handpalmen worden overgebracht op de handen en armen. Vaak gebeurt dit omdat elektrisch, pneumatisch of via een verbrandingsmotor aangedreven gereedschap wordt vastgehouden. Maar ook kunnen de trillingen via het stuur van een voertuig worden overgebracht. In al deze gevallen spreken we van blootstelling aan hand-arm trillingen. Sinds lang is bekend dat hand-arm trillingen schadelijk kunnen zijn voor het lichaam. Meestal treedt de schade daar op waar de blootstelling het hoogst was. Vaak zijn dit de vingers. Hand-arm trillingen blijken daar het normale functioneren van de zenuwuiteinden en de bloedvaatjes te kunnen verstoren. Ongeacht het precieze effect wordt dit ook wel het hand-arm vibratie syndroom (HAVS) genoemd. Meer over HAVS en het bepalen van de blootstelling aan hand-arm trillingen lees je op de volgende pagina.
Hoe gaat een meting in zijn werk? En wat gaat er aan vooraf? En welke nazorg wordt geleverd?
Enkele van de vele vragen die bij je kunnen opkomen als je denkt aan een trillingsmeting. Op deze pagina vind je een beschrijving van de voorbereiding en uitvoering van een meting: de apparatuur zowel als de organisatie. Ook wordt aangegeven welke informatie in de verslaglegging mag worden verwacht. ErgoLab Research heeft de apparatuur in eigen beheer, wat een snelle en betrouwbare inzet garandeert.
Wil je je blootstelling aan trillingen voor een werkdag berekenen op grond van gemeten data, dan wel data die je van elders hebt (bijvoorbeeld uit een database), gebruik dan een online trillingscalculator. Wat je nodig hebt is een blootstellingsschatting van één of meerdere apparaten en/voertuigen en de gebruiksduur voor een werkdag van elk van die apparaten en/of voertuigen. De calculator berekent een schatting van de dagelijkse blootstelling als RMS waarde (aw of ahv, in m/s2) of voor lichaamstrillingen als VDV waarde (in m/s1.75) die meer gebruikelijk is in het Verenigd Koninkrijk en het risico van sterk wisselende trilling zwaarder laat meetellen.
Een calculator is (nog) niet beschikbaar, maar op Internet zijn diverse voorbeelden te vinden.
De meeste databases waarin trillingswaarden zijn vermeld om te gebruiken als referentie voor je eigen situatie kennen de beperking dat de omstandigheden tijdens de meting niet of heel summier zijn vermeld. Omdat die omstandigheden juist zo belangrijk zijn - in een voertuig bijvoorbeeld hoe snel is gereden - weet je meestal niet of je een waarde uit een database kunt en mag gebruiken voor jezelf. Natuurlijk kennen ook de data van ErgoLab Research beperkingen en heb ik niet onder alle uiteenlopende omstandigheden gemeten. Echter, door die omstandigheden zoveel als bekend is te vermelden wordt wél duidelijk waar de beperkingen van de data liggen. Soms geef ik data die voor wat betreft één factor (bijvoorbeeld: oneffenheid van de route) verschillen en kun je, door de uitkomsten door te trekken, zelf bekijken wat een waarde in jouw situatie zou zijn. De database wordt ontwikkeld voor zowel lichaamstrillingen als hand-arm trillingen.
De database is (nog) niet beschikbaar, maar je kunt gebruik maken van de data vermeld in de diverse rapporten (zie: publicaties).
De Europese wet verplicht de fabrikanten van machines, voertuigen of handgereedschappen in de gebruiksaanwijzing of bedieningsinstructie op te geven hoe groot de trillingsblootstelling zal zijn voor de gebruiker, zoals deze is gemeten volgens een geharmoniseerde norm of volgens de meest geschikte meetnorm. Er zijn inmiddels tal van geharmoniseerde normen ontwikkeld voor diverse hulpmiddelen (voor een link zie de pagina wet- en regelgeving), en ook bestaan er meer algemene normen voor situaties en arbeidsmiddelen waarvoor geen geharmoniseerde norm beschikbaar is. Onder meer worden eisen gesteld aan het hulpmiddel, de omstandigheden, de bedieners of chauffeurs en de betrouwbaarheid van de uitkomsten van de trillingsmetingen. Vereist wordt dat deze aspecten nauwkeurig worden gerapporteerd. Bij klachten door gebruikers wordt op het keuringsrapport teruggevallen.
ErgoLab Research kan deze tests begeleiden en uitvoeren, qua opzet en rapportage volledig beantwoordend aan de geharmoniseerde test code (indien beschikbaar) of aan de meest toepasbare algemeen geformuleerde richtlijn. Neem contact op voor meer informatie.
ErgoLab Research BV ©
site geüpdatet: 30-05-2024
Website design: Pelle Oude Vrielink